Ülkemizde hemen hiç bilinmeyen ama dünyanın en üretken (yılda 2.500’den fazla film) 2. sinema ülkesi Nijerya’nın film endüstrisi “Nollywood” üzerine kapsamlı dosyamızı açıyoruz. Esas olarak kadınların yön verdiği Nollywood’un yapımcı, yönetmen, oyuncu, eleştirmenleri özel söyleşileriyle SineBlog’da yer alacak.

Nollywood rüyasının 1992’de Kenneth Nnebue isimli bir tüccarın ucuz fiyata Tayland’tan çok sayıda boş video kaset ithal etmesiyle başladığı öne sürülür. Nnebue “kasetleri boş olarak satmaktansa film çekip dolu satayım, daha fazla kar ederim” der. Tüccarın çektiği, “karısını öldürüp zengin olan adam ve sonrasında başına gelenler” temalı “Living In Bondage” filmi 750 bin kopya satınca diğer Nijeryalı girişimciler de sektöre girer. Sinema salonu sayısı az olan ülkede, merkezi Lagos kenti olan ve bu kentin hemen her sokağının film setine döndüğü “doğrudan-video-filmleri” dönemi başlar. Melodram ve korku-büyü temalarının öne çıktığı, teknik sorunları bol, düşük bütçeli didaktik filmler dev bir endüstri oluşturur.

2000’li yıllarla birlikte endüstri hem teknik hem de içerik açısından kendini yenilemeye yönelir. Film hikayeleri kentlileşir ve derinleşir. Profesyonelleşme ve yıldız sistemi güçlenir. Nijerya hükümetleri ülkede var olan çok sayıda etnik gruba karşı ulusal kimliğin güçlendirilmesi, Boko Haram terörüne karşılık halkın birleştirilmesi ve hatta okuma-yazmanın arttırılması yönündeki katkıları nedeniyle Nollywood’u sürekli destekler. Sinema sektörü ülkede tarımdan sonra en büyük istihdamı sağlayan bir düzeye erişir.

Diğer sinema endüstrilerden oldukça farklı olarak kadınların sektörün her biriminde ön planda yer aldığı Nollywood, video filmler döneminden başlayıp süregelen “kanayan yara”, korsanla boğuşarak uluslararası sahada daha fazla söz sahibi olma yolunda ilerliyor.

“Nollywood Özel Söyleşileri”ne Nijerya’nın en değerli yıldız oyuncularından, yapımcı ve televizyoncu Kiki Omeili ile başlıyoruz.

Kiki Omeili Kimdir?
Nkiruka Kiki Omeili, 31 Mayıs 1986 doğumlu Nijeryalı oyuncu, yapımcı, televizyon kimliği ve girişimcidir.
Nollywood’un merkezi sayılan Lagos kentinde doğdu. 2006 yılında Lagos Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden tıp diploması aldı. 2011’de hekimliği bıraktı ve profesyonel olarak Nijerya sinema endüstrisine katıldı. Televizyon dizisi “Lekki Wives”da Lovette rolüyle ilgi odağı oldu. 50’den fazla Nollywood filminde rol aldı. 2019’da senaryo yazarı, yapımcı ve başrol oyuncusu olduğu “Run” filmi vizyona girdi.
Oyunculuğuyla Nijerya’da ve yurtdışında birçok ödül kazandı. Bunlardan bazıları şunlardır: 17. Afrika Film Ödülleri’nde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (2012), Global Icons Academy Film Ödülleri’nde (GIAMA) En İyi Kadın Oyuncu (2015), City People Entertainment Awards’da En İyi Kadın Oyuncu (2016), Dünya Müzik ve Bağımsız Film Festivali’nde En İyi Kadın Oyuncu (2018).

 

– Nollywood, sektörel boyut bakımından dünyada ikinci. Nijerya sinemasının Afrika’ya egemen olduğunu ve hatta Afrika kıtası adına konuştuğunu ve tüm kıtanın hikayelerini anlatmayı üstlendiğini söyleyebilir miyiz?

Nijerya film endüstrisinin, ürettiğimiz içerik hacmi bakımından Afrika’ya hükmettiğine şüphe yok. Diğer Afrika ülkelerinden daha düzenli ve daha sık içerik ürettiğimiz biliniyor. Bununla birlikte, farklı Afrika ülkelerinin sadece Nijerya’dan elde edilemeyebilecek kendi kültürleri ve özellikleri var. Bundan dolayı anlattığımız hikayeler tümünü yansıtamaz. Bu yüzden Nollywood’un Afrika’nın bir kıta olarak öykülerini anlatabildiğini söyleyemem.

– Nollywood’un ülkede (örneğin, ulusal birliği güçlendirmek vb.), Afrika kıtasında (örneğin kıtanın birliği, vb.) ve dünyadaki sosyolojik ve kültürel misyonu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Her zaman filmlerin mesajlar arasında geçiş yapmak için çok güçlü bir araç olduğunu söylüyorum, çünkü bu filmler çok uzak ve geniş alanlara seyahat edebiliyorlar.

Nollywood’un genellikle insanların bütünleşebilecekleri ve aynı zamanda onları çeşitli şeyler hakkında eğitmek konusunda başarılı hikayeler anlattığını düşünüyorum. Ayrıca, insanların olanaklarını mümkün olana doğru yöneltme konusunda da başarılı, mesela: daha iyi bir Nijerya ve daha iyi bir Afrika!

– Nollywood’un, özellikle 2000’li yıllardan beri profesyonellik anlamında büyük bir dönüşüm geçirdiğini görüyoruz. Tabii bunun öncesi de vardı. 1990’ların muhteşem doğrudan-video-filmleri dönemi, teknik olanaklar ve hikaye anlatımı olarak sona erdi diyebilir miyiz? Yenilikler ve süreklilikler neler?

Çok dinamik bir dünyada yaşıyoruz ve değişmeyen tek şey değişim. Nollywood, her şey gibi, zamanla birlikte hareket ediyor. Video veya DVD kültürü biraz eski moda oldu. Nijeryalılar artık çevrimiçi ve VOD (Video On Demand- Talep Üzerine Video) platformlarını benimsiyorlar.  Örnek olarak, çevrimiçi ve VOD platformları için yapılmış filmler var. O zaman tek fark, platformun niteliği. Doğrudan-video-filmleri Nijeryalılar ve diasporada yaşayan diğer Afrikalıların bu filmlere kolay erişebilmeleri ve daha fazla kapsayıcılık için yapılmıştı.

– Nollywood filmlerinin günümüzde tematik olarak kentlileştiğini ve derinleştiğini görüyoruz. Melodramlar hala vazgeçilmez elbette, ancak “korku ve sihir”in gündemden çıktığını söyleyebilir miyiz? Sizce “Yeni Dalga”nın temaları nereye evrilecek?

Nollywood hikayelerinde “korku ve sihir”in ortadan kalkacağını sanmıyorum çünkü bu filmlerin temaları sizin de dediğiniz gibi kentlileşmiş olsa da, biz hala Nijeryalıyız. Ve “dünyanın bu tarafında” mümkün ve elde edilebilir olduğuna inandığımız bazı şeyler var.

Öyleyse, “Yeni Dalga”nın temaları, daha şehirleşmiş olmasına rağmen hala büyük oranda iyi bir drama ve “Afrikalılık” olacaktır. Bunlar, izleyicinin büyük ölçüde bütünleşebileceği temalar.

İyi bir örnek benim uzun metrajlı filmim “RUN”. Tema biraz kentsel olsa da, fazlasıyla Nijeryalı ve “Lagos’un geceleri”ni ele alıyor. Lagos’ta yaşayan ortalama Nijeryalıların bağ kurabileceği birçok unsur içeriyor.

 

Kiki Omeili’nin 2019’da vizyona giren; senaryo yazarı, yapımcı ve başrol oyuncusu olduğu “Run” filminin fragmanı

– Diğer ülke sinema endüstrilerinden farklı olarak, Nijerya’da yapımcı, yönetmen ve oyuncu olarak güçlü bir kadın ağırlığı var. Bunun nedenleri neler?

Nijerya film endüstrisi çok zor bir sektör. Yapımcıları ve içerik üreticilerini hemen hemen her dönüşte hayal kırıklığına uğratmak için tasarlanmış. Ben kadınların pes etmeyen, çok güçlü ve esnek canlılar olduğunu söyleyebilirim. Bunlar Nijerya film endüstrisinde başarılı olmak için gerekli nitelikler.

Ayrıca Nollywood, kesinlikle çoklu görev yapmanız gereken bir sektör ve hiç kimse bunu kadınlardan daha iyi yapamaz.

– Nollywood kendi içinde ve dünyada hak ettiği üst sınıra ulaştı mı? Nollywod’un telif hakkı sorunu sürekli olarak dile getirilen bir olgu. Sizce daha yapacak neler var?

Nijerya daha yeni başlıyor ve insanların oturup fark etmelerini sağlıyor. Seyirciye ne sunmamız gerektiği veya ne kadar uluslararası tanınma ve kabulün mümkün olduğu gibi hususlarda henüz yüzeye bile ulaşamadık.

Telif hakkı meselesiyle ilgili olarak, insanların kendilerine ait olmayan ürünleri satıp para kazanmalarını önlemek için hükümetin sert cezalar koyması gerektiğine kuvvetle inanıyorum. İnsanlar bir suçtan kaçabileceklerini bilirlerse, büyük olasılıkla suç işlemeye devam edeceklerdir. Yani, herhangi bir ceza yokluğunda, korsanlık sürecek.