Busan Güney Kore’nin ikinci büyük kenti. Korece yazılışı ile “부산”, Çince ve Japonca ise “釜山”. Nüfusunun 3,5 milyon civarında olduğu belirtiliyor istastiklerde. Kore’nin, hem dağlarıyla hem de plajları ile meşhur liman kenti (1). Benim için ise Uluslararası Busan Film Festivali (BIFF)[2] ile kent ön plana çıkıyor. Busan ve sinema denince, aklımıza ilk Yeong sang-ho’nun yönettiği Train to Busan[3] (2016) filmi geliyor. Ancak, Busan Uluslararası Film Festivali (BIFF) Güney Kore’nin yaratıcı içerik endüstrisinin en eski ve en başarılı örneklerinden biri. Busan’da Busan Cinema Studio’nın olduğunu ve A stüdyosunun 826 m2, B stüdyosunun ise 1653 m2 de hizmet verdiğini belirtelim.
Özellikle, son yıllardaki Asya Pazarına yönelik işbirliklerini ve Festivale müteakip Busan’da gerçekleştirilen yaratıcı içerik etkinliklerini de bu bağlamda göz önüne almak lazım. Ayrıca Kore Film Konseyi[4] (“영화진흥위원회”) (KOFIC) nin de Heundae mahallesinde olduğunu belirtelim. Busan’a kentine ilişkin bu yazımda yoğun olarak Festival, Festival ile Kore Film Konseyi üzerinde duracağım. Kore yaratıcı içerik endüstrisinin başarısını bu örnekler üzerinden irdelemek istiyorum. Bu her iki kurumun tanıtılmasının, Türkiye’de Festival yapıları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde bulunan Sinema Genel Müdürlüğü’nün[5] olası yeni çalışmaları için de faydalı bir tartışma başlatacağını düşünüyorum.
Bu yazıda KOFIC olarak bundan sonra adlandıracağım bu yapı, Güney Kore Kültür, Spor ve Turizm Bakanlığı’na bağlı özel bir organizasyon. Amaçları arasında şunları sayabiliriz: Kore içinde yerel film endüstrisini geliştirmek ve desteklemek; Kore filmlerinin uluslararası pazarda bilinirliğini ve izlenmesini arttırmak, uluslararası ortak yapımları geliştirmek; Kore filmleri ve sinema endüstrisi ile ilgili olarak araştırmalar yapmak ve istatistikler tutmak; sinema endüstrisinde çalışan profesyonellerin sürekli eğitimini sağlamak; film çekimleri için Namyangju Stüdyoları’nın[6] kullanımını temin etmek; dijital sinema, 3D gibi sinema endüstrisinin gelecek ve yeni teknolojileri kullanımı konusunda araştırmalar yapmak; Kore sinemasının gelişmesi için fon oluşturmak. KOFIC in özellikle Kore’de çekilen uluslararası yapımların arttırılması yönünde yakın zamanlarda bir politikası olduğunu gözlemlemek olası. Uluslararası film yapımcıları için gerek çekim gerekse çekim sonrası post-prodüksiyon hizmetlerinin verilmesinde de bir merkez olma iddiasını KOFIC’in Güney Kore sinema endüstrisi için yaptığı tanıtımlarda görmek mümkün. Sinema endüstrisinde oyunculardan, görüntü yönetmenliğine, yönetmenliğe, set yönetimi ve dijital efektlerden, kurgu ve müziğe değin farklı yaratıcı emek gücü alanlarında uluslararası yapımlar için olanaklar sıralanmakta.
Busan Film Festivali ile ilgili Ahn, Soo Jeong ‘un 2012 yılında Hong Kong Üniversitesi’nden yayınlanan The Pusan International Film Festival: South Korean Cinema and Globalization adlı çalışması, bir festivalin tarihini, organizasyon yapısını, devlet kurumları ve siyasetle ilişkisini hem kültür politikası bakış açısından hem de ekonomi politik bakış açısıyla ortaya koyması açısından, sinema endüstrisi çalışmalarında oldukça ender görülen değerli bir çalışma. Ahn’ın çalışması BIFF’in nasıl Hong Kong Film Festivali’ni ve Tokyo Film Festivali’ni ününü geçerek, bölgede önemli bir etkinlik haline geldiğini, bu gelişmenin arkasında yatan dinamikler ile açıklıyor.
Güney Kore’de üç tür film festivalinin olduğunu belirtiyor Ahn: devletin kurumlarının –burada KOFIC-, yerel yönetimlerin, şirketlerin ve aydınların olduğu en kapsamlı film festivallerinin, ikinci olarak şirket destekli film festivallerinin ve son olarak ta aktivist gruplar tarafından yapılan film festivalleri olduğunu belirtmektedir. Kadın Filmleri Festivali, İnsan Hakları Film Festivali veya Queer Film Festivali sonuncu türe giren festivallerdir (2012:15). BIFF ise hiç kuşkusuz ilk türde bir film festivalidir. BIFF’in 13 Eylül 1996’da ilkinin yapıldığını da burada anımsatalım.
BIFF özellikle, dünyada her film festivalinin yaratıcı içerik endüstrisinin bir biriyle rekabet ettiği bir ortama döndüğü süreçte, özellikle “Asyalılık kimliğini” vurgulayarak, dünya sinema endüstrisi için Asya bölgesinin temel merkezi olmaya önem vermektedir: Asya Film Akademisi’nin, ardından Asya Proje Pazarı’ın düzenlenmesi, 2018 yılı için de Asya Sinema Fonu kapsamında senaryo desteği, post prodüksiyon ve Asya Belgeselleri için destek verilmesine başlanmıştır[7]. Asya Proje Pazarı, Kore’deki en büyük proje pazarı olup; yapımcıları ve finans kaynaklarını bir araya getirmektedir. BIFF’in bu fonu önce “Busan Promotion Plan” olarak geliştirdiğini ve fonun oluşturulmasının nedenini şu şekilde açıkladığı görüyoruz: “Film yapımında en önemli şey ne senaryo ne de yönetmenliktir: en önemli şey paradır”. Asya Film Pazarı sadece Koreli yapımcılar ile sınırlı olmayıp, Semih Kaplanoğlu’nun Bal’ı, Lee Chang-dong’un Poetry’si gibi uluslararası yapım örneklerinde olduğu gibi Asya’nın farklı ülkelerinden yapımcı-yönetmenlere destek sağlanmaktadır. Ahn’a göre, BIFF uluslarası üne sahip Koreli yönetmenlerden ziyade, Asyalılık kimliğini, Japonya’dan, Çin’den yönetmelerle üretmektedir. Ozu Yasujiro, Kitano Takano, Zhang Yimou’ya Festivalde verilen yer bundan kaynaklanmaktadır. Böylece Kore, Asya kültürlerinin “içinde ve arasında” kalabilmektedir (2012:72).
BIFF’in Asya bölgesinde önemli festivallerden biri haline gelmesinde, 1990’ların sonunda Kore hükümetinin kültür endüstrilerine yönelik özel kültür politikası oluşturması, Festivali’nde giderek daha yoğun bir şekilde Hallyu’nun(“Kore Dalgası”) küresel boyuttaki etkisinden yararlanması yatmaktadır. İkinci olarak, Festival kent ve küreselleşme arasında bağ kurma politikası geliştirmiştir, bu amaçla Busan kenti küresel bir kent olarak yeniden tasarımlanmıştır. BIFF’in Kore sinemasının gelişmesindeki rolü özellikle, “Yeni Kore Sineması Dalgasına”, ifade özgürlüğü ve demokratik açıklığa verdiği destekten dolayı önemlidir. Burada BIFF’in kurucu ekibinden yönetmen Park kwang-su’nun[8] özel bir yeri vardır. BIFF’in tarihinde Kore hükümetinin sansür politikasına karşı sansürsüz bir gösterim mekanı olarak ün kazanması önemlidir. Hatta 1996 da ilk kez Mamaru Oshii’nin Ghost in the Shell olmak (1995) dahil olmak üzere 15 adet Japon filminin sinemada gösterimi gerçekleşmiştir. [9] BIFF, Kore’de Kuzey Kore filmlerinin gösteriminin de ilk kez gerçekleşmesine zemin olmuştur.
Busan Film Festivali günümüzde Kore hükümetinin K-marka kültür politikası kapsamında Busan kentine giderek daha fazla turist çekmekte, bundan ötürü festivalin düzenlendiği Heundae mahallesinde turistlerin dikkatini çekecek etkinliklerin ve mekan düzenlemelerin sayısı artmaktadır. Bunlardan biri de “HeundaeYongHwaıiKari”, diğer bir deyişle Heundae Film Yolu’dur. Film Festivali “BusanYongHwaıiChonDang”’da gerçekleşirken, mekan sadece burayla sınırlı tutulmamış, izleyicilerin Heundae sahili boyunca kenti deneyimlenesi arzu edilmiştir. Özellikle Heundae Film Yolu’nda Busan’da çekilen filmlerden, Kore’de gişe hasılatı rekoru kıran filmlerin afişlerini sahilde yürürken görmek ve yıldızların el izleri ile fotoğraf çektirmek mümkündür. Özellikle Hallyu yıldızlarının bu yol üzerindeki el izleri fanlar için oldukça cazip duraklama noktasını oluşturmaktadır. BIFF 2011 tarihinde kalıcı olarak Heundae’deki Busan Sinema Merkezi’ne taşınmıştır. Merkez 30.000 m2 olup, yaklaşık 150 milyon ABD dolarına mal olmuştur. Son olarak, 22 Uluslararası BIFF hakkında istatistiği bilgiler de sunacak olursak, 2017 yılında 76 ülkeden 300 film gösterilmiş ve filmleri 192991 kişi izlemiş bulunmakta. Gösterilen filmlerden 99’un dünya, 31 inin uluslararası prömiyeri yapılmış. 4.Asya Film Pazarına ise 45 ülkeden 1583 kişi ve 658 şirket katılmış. 2017 yılında oluşturulan “Platform Busan” ile Asyalı bağımsız filmcilere başlangıçları için olanak temin edilmiştir. Sinema endüstrisinin gelecek yönelimi olan Sanal Gerçeklik (VR) konusunda da konferanslar ve gösterimler düzenlenmiştir. Asya Proje Pazarına 28 proje katılmış olup, 645 proje toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Görüldüğü üzere, Kore Film Konseyi ve Busan Uluslararası Film Festivali, Busan’ın sadece Kore düzeyinde değil, Asya bölgesinde de önemli yere sahip, sinema endüstrisi merkezi olmasında itici rol oynayan yapılardır.
Kore hükümetinin film endüstrisine destekleri ve kültür politikaları ile ilgili olarak detaylı çalışma için bakınız:
- Binark, M . “Güney Kore Hükümetlerinin Kültür Politikaları ve Sinema Endüstrisi Destekleri”. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi 10 (2019): 147-172 <http://dergipark.org.tr/sinecine/issue/44218/545808>
Kaynaklar:
- KOFIC (2017). Korea Shooting Guide.
- KOFIC (2017). Korean Cinema 2017.
- Ahn, Soo Jeong (2012). The Pusan International Film Festival: South Korean Cinema and Globalization. Hong Kong: Hong Kong University Press.
- [1] Bu yazının konu edindiği mekanların keşfine eşlik eden Damla Hüccetoğulları’na teşekkür ederim.
- [2] http://www.biff.kr/structure/eng/default.asp
- [3] https://en.wikipedia.org/wiki/Train_to_Busan
- [4] http://www.koreanfilm.or.kr/eng/main/main.jsp
- [5] http://sinema.kulturturizm.gov.tr/
- [6] http://english.visitkorea.or.kr/enu/ATR/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=2503927
- [7] http://acf.biff.kr/Template/Builder/00000001/page.asp?page_num=4018
- [8] https://en.wikipedia.org/wiki/Park_Kwang-su
- [9] Japon kültür endüstrisi ürünlerinin (müzik, filmi, anime ve manga vb.) 1990’ların sonu dek Kore’ye ithalatı ve gösterimin yasak olduğunu anımsatalım.
**Bu yazı ilk olarak Dağmedya.net’te yayınlanmıştır.
