İhsan Yüce hakkında bir şeyler yazmak istediğim andan beri acaba nasıl bir başlık koysam da İhsan Yüce’yi anlatabilse diye düşünüyordum. Sonra, İhsan Yüce’yi anlatmak için afilli kelimelerin gereksiz olduğunu, onun sadece İhsan Yüce olarak sinemada yer ettiğini düşünüp böyle bir başlık koydum: Sadece İhsan Yüce!
Türk sinemasının en aktif karakterlerinden biri. Şair, yazar, yönetmen, tiyatro ve sinema oyuncusu. Renkli gözleri ve nikotinden sararmış bıyığıyla Yeşilçam’ın en renkli simalarından biri. Burada kelime oyunu yapmıyorum gerçekten renkli bir karakterdir. Bazen kâhya olur, bazen ağanın yancısı, bazen de kızına paralı bir koca arayan baba… Çok sayıda ‘ağa temalı’ filmde oynamasına rağmen onu ağa tiplemesiyle göremiyoruz. Kendisi zaten bu ağalık sistemini eleştiriyor. Kibar Feyzo filmi bunun en saf örneğidir. Kendisi sadece oyuncusu değil aynı zamanda senaristidir de bu filmin.
Sosyalist kişiliğini filmlerinde de çekinmeden sergiler. Oynadığı filmlerde duvarda hep bir faşizme eleştiri, sendikal haklar, işçi sınıfına dair sloganlar yer alır. Onlardan birkaç tanesini filmlerinden kırpıp konusu açıldıkça ekleyeceğim.
39 yıllık sanat yaşamına 130 film, 56 senaryo, 2 Altın Portakal sığdıran Yeşilçam’ın görünmez kahramanı, 6 filmin de yönetmenliğini üstlendi.
Hem senaristi hem de oyuncusu olduğu Kibar Feyzo filmi köylü-ağa çatışması, kentli-köylü çatışması, modernleşme, kentleşme, üretim ilişkileri, kadının yeri ve sendikal haklar kapsamında sinemamızın önemli yapımları arasındadır.
Filmde Maho Ağa’nın “şurada 141-142 başsınız, vallaha sataram ha köyü’ repliğiyle Anayasanın 141 ve 142. maddelerine gönderme yapılır. 141. madde işçi sınıfının diğer sosyal sınıflar üzerine tahakkümünü tesis etmeyi amaçlayan kişi ve örgütleri cezalandırıyordu. 142. madde ise 141’deki suçun propagandasını yapmayı. Bu yasalarda belirtilen suçları işleyenler 10-15 yıl hapis veya ölüm cezasına mahkûm ediliyordu.
“İşte Hayat” filminde Uğur Dündar’ın sesinden dinlediğimiz Nazım Hikmet’in “Kadınlarımız” şiirinde geçen “ve soframızdaki yeri öküzümüzden sonra gelen” dizelerine bu filmde de atıf yapmıştır. Feyzo’nun anası “boşver o şırfıntıyı, o parayla öküz alırız” diyerek kadının yeri hakkında Nazım Hikmet’in dizelerine atıfta bulunur.
Kibar Feyzo’nun salt bir komedi filmi olmadığına ilişkin içinde barındırdığı sisteme yönelik eleştirilerin olduğu sahnelerden alıntılar yaptım. Konular genel olarak işçi hakları, grev hakkı, faşizm eleştirisi şeklindedir.
Kibar Feyzo (1978)
Lengerli fötr şapka takmanın bile sınıfsal bir ayrıcalık olduğunun anlatıldığı bu filmde,hakiminyüzü gösterilmeyip izleyici hakim konumuna getirilmiştir. Final sahnesinde ‘suç kimde’sorusu izleyiciye sorulmuştur. Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğini yaptığı ve kendisine en iyi yardımcı oyuncu dalında Altın Portakal getiren İşte Hayat filmine ait bazı görüntüler:
İşte Hayat (1975)
“Çark” filmi de işçi sınıfının yaşantısını anlatan en önemli filmlerdendir. Darbe sonrasında çekildiği için sendika gibi konular yoktur. Ama sendikanın eksikliği film boyunca hissedilir. İşçi sınıfı sendikalı olmadığı için hiçbir hakka sahip olmayan, patronun keyfine göre işten çıkarılan ezilen bir konumdadır. İhsan Yüce bu filmde de yan rollerden biridir. Filmle ilgili en ilginç olay ise filmin ikinci kısmının çekildiği deri fabrikasının işçileri, filmden etkilenip greve gitmişlerdir.
Son olarak hem müzikleriyle hem de konusuyla Yeşilçam’ın en sevdiğim filmlerinden biri olan gecekondulaşma ve mahalle kültürünün anlatıldığı “Sultan” filminde de mahalleyi müteahhide satan muhtar rolündedir. Özellikle oğluna bağırıp onu reddettiği sahnede, kamera başka bir tarafı çekmesine rağmen çatallaşmış sesiyle o kadar içten bağırır ki kırışmış cildi, sararmış bıyıkları, düşen dişleriyle yüzü gözlerinizin önüne gelir. Ayrıca Anayasanın 141-142. maddesine bu filmde de bir duvar yazısı üzerinden yer verilmiştir.
Çöpçüler Kralı (1978)
1929 yılında Elazığ’da başlayan hayatı 1991 yılında İstanbul’da son buldu. Filmlerinde yer verdiği 141-142 eleştirisi, öldüğü sene Anayasadan çıkarıldı. Türk sinemasının görünmez kahramanı İhsan Yüce, sürekli yan rollerde karşımıza çıksa da yer aldığı filmler sinemamızın en önemli filmleri arasındadır. Diğer Yeşilçam oyuncuları gibi kemikleşmiş bir rolü yoktur. Çöpçüler Kralı’nda kötü babayı, Meraklı Köfteci’de işgüzar amcayı, Sosyete Şaban’da kâhyayı, Sakar Şakir’de televizyon ustasını canlandırır. İhsan Yüce Yeşilçam’ın merkezi, orta sahasıdır.
